Յովհաննէս Կիւրեղեան
Ճարտարապետ

Ohannes Յովհաննէս կիւրեղեանը Կոստանդնուպոլիս կը ծնի 24 ոգոստոս 1902ին, հայրը` Լեւոն եւ մայրը Մարիամիկ Ազարեան:
Իր հօր և մօր հետ Իտալիա կը հասնի 1907ին ու Հրոմ ու Ազոլօ նախակրթարան կ'երթայ, ատկէ յետոյ Վենետիկի Մուրատ Ռափաելեան վարժարանը կը մտնէ և կ'աւարտէ:
Իր հօրը խրատը հետեւելով Փատովայի ճարտարագիտութեան համալսարանը կը գրուի:
1920ին, Փատովա Հայ Ուսանողական Միութեան հիմնումին կը մասնակցի և Հայաստանի Հանրապետութեան հրատարակութեան տօնախմբութիւններուն մաս կը կազմէ:
1921ին ընտանիքին հետ Ֆրասսենէ' գիւղը, Տոլոմիթ լեռներու մէջ, օդափոխութեան կ'երթայ: Այդ գաւառը հայրը շատ կը սիրեր որովհետեւ Թոցի (Տրապզոնի մոտ իրենց ամառանոցը) տեսարաններուն կը նմաներ:
Յաջորդ տարիները շարունակեց հոն երթալ և այդպէս առիթը ունեցաւ այդ շրջանին ամէնաքաջ ալպինիզմի անձերու (Աթթիլիո Թիսսի, Ճիովաննի և Ալվիզէ Անտրիք, Տոմենիքօ Ռուտաթիս, եւն) բարեկամութիւնը ընել և սկսիլ իրենց հետ լեռներուն վրայ մագլցել:

1924ին համալսարանը կ'աւարտէ և 1926ին ջրաբաշխութեան մասնագիտութիւնը կ'առնէ (բնաւ այդ մասնագիտութիւնով չաշխատեցաւ): Դափնեպսակը առնելէն յետոյ Թորինօ կ'երթայ Պալլաթորէ տի Ռոզաննա ճարտարապետին մօտ ճարտարապետութեան վարժութիւն ընելու:

Տոլոմիթեան լեռներու ժայռերէն հրապուրուած` 1929ին Թորինօն կը ձգէ ու Ֆրասսենէ' կը հաստատուի և կը սկսի ճարտարապետական աշխատութիւններով զբաղուիլ ու իր առաջին շէնքերը նախագծել:

Անիէր և Հայ Աշտարակ 1929 օգոստոս 25ին տոլօմիթեան Անիեր լեռան գագաթի մը վրայ առաջին անգամուան համար կը մագլցի և զայն «Հայ Աշտարակ» (Torre Armena) անունով կը կնքէ: Տարիներ յետոյ զինքը պիտի յիշատակուի իբր արեւելեան ալպեան լեռներու արդիական ալպինիզմի առաջնորդ մը և իր անունը տրուեցավ Անիեր լեռան ոտքին` լեռնային ապաւինութեան շէնքին:
1932ին յանձնակատար և 1933էն 1946 նախագահն է Ակորտօյի «Քլուպ Ալփինօ Իթալիանո» միութեան ( այդ շրջանին Իտալիոյ ալպինիզմի ամենակարեւորն միութիւններէն մէկն էր):

1934էն 1946, իր ճարտարապետական աշխատութիւններով զբաղելէն զատ Ակորտօյի «Հանգային Բարձր Ուսումներու» դպրոցը դաս կու տայ:

1936ին կ'ամուսնանայ Ֆրասսենէցի Տինա Տելլա Լուչիային հետ: Երեք զաւակ կ'ունենան – Արմէն, Մաննիկ և Հայկ:

ԱշխատութիւններԵրկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի սկիզբն Ազոլօ` Վիլլա Արարատ` կը հաստատուի իր ընտանիքով` բայց նոյնպէս կապուած կը մնայ իր լեռներուն ու ձորերուն ու հոն բազմաթիւ և կարեւոր աշխատութիւններ կը նախագծէ ու կը կանքնէ:

Պատերազմի վերջին զինքը կը կանչեն Պելլունօյի նահանգին Վերաշինութեան Կոմիտէի մաս կազմելու: Այդ ակումբին մէջ կ'ուսումնասիրէ, ամէն շրջանի համար` յատուկ աւանդական շինութեան կերպերը: Փոխվրեժի համար Գերմանացիներէն հրդեհած Քաւիօլա գիւղին նախագիծը կը կարքէ:

1948ին` պատերազմի շրջանին թմրութիւնը վրայէն ցնցելու համար` Լօզանի (Զուիցերիա) Պոլիթեքնիք համալսարանը կը գրուի: Ուսումները և գննութիւնները լրացուած` (31-10-1950) իր աշխատութիւնը ալ' ժամանակ չձգեց այդ դափնեպսակն ալ առնելու:

Իր աշխատութիւնը գրեթէ ամբողջովին հասարակաց շէնքերու, դպրոցներու, հիւանդանոցներու, եկեղեցիներու, ելեգտրոկայաններու և քաղաքաշինութեան նախագիծներու ուղղուաց էր:
1964ին նախ Արմէն զաւակին` յետոյ Հայկին հետ, «Կիւրեղեան Ճարտարապետութեան Աշխատանոց»ը (Gurekian Studio Architettura) բացուեցաւ որ տեւեց մինչեւ իր մահը:

Ազոլօ վախճանեցաւ առաջին մարտ 1984ին և Ազոլօյի Ս. Աննա գերեզմանատունը` մեր ընտանեկան շիրիմին մէջ թաղուած է:



Licenza Creative Commons
Quest'opera � distribuita con Licenza Creative Commons Attribuzione - Condividi allo stesso modo 3.0 Unported